Hubert Hendriks

Hubert Hendriks is cultureel ondernemer en uitvoerend musicus. Hij is op het maatschappelijke vlak actief als bestuurder van diverse ondernemersfora, bij culturele instellingen en sociale organisaties.

Een wereld vol processen
De tijd van de grote zalen en events lijkt voorlopig voorbij. Het publiek is daarmee niet verdwenen want kleinschaliger optredens brengen publiek en artiest dichter bij elkaar. De grootschalige aanpak heeft een gevoelige klap gekregen en de artiest mag zich verheugen op een directer contact met het hooggeëerde publiek, een vernieuwend proces.

Door de idealistische denkrichting van de filosoof G.W.F. Hegel en zijn opvolgers is het algemeen gedachtengoed geworden dat wij voortdurend geconfronteerd worden met vernieuwende veranderingsprocessen. Deze processen verlopen trapsgewijs, veroorzaken schokken maar zijn gericht op een uiteindelijk betere wereld. De materialistische denkwijze van Adam Smith, Karl Marx en hun opvolgers hebben deze processen nader benoemd en wijzen op omwentelingen waarbij de economische kracht en macht van de mens naast de mogelijkheden en beperkingen van de natuur een rol spelen. Deze schokkende processen kunnen bestaan uit kleine omwentelingen maar tonen zich met name bij revoluties, oorlogen en pandemieën.

Geschiedenis van het culturele leven in vogelvlucht
In grote stappen ziet de ontwikkeling van het culturele leven er als volgt uit:

Vanuit kerkgebouwen verhuizen artiesten en hun culturele presentaties naar markthallen en pleinen. Welgestelde machthebbers bouwen schitterende zalen in hun paleizen en kastelen. De hierop volgende revoluties veroorzaken een omwenteling in het culturele leven.

Met de opkomst van de burgermaatschappij zien we zalen en faciliterende ruimtes ontstaan bij horecabedrijven. Deze zalen hebben een multifunctionele bestemming en zijn van groot belang binnen het culturele proces voor brede lagen van de bevolking. De gegoede klasse richt met particulier vermogen concertzalen en theaters op. Het opdrogen van particuliere investeringen en een verandering in het gedrag van bezoekers veroorzaken een omwenteling in het culturele leven.

In een voortgaand democratiseringsproces neemt de overheid een groot deel van het culturele leven onder zijn hoede. Theaters en concertzalen en hun bespelers worden afhankelijk van subsidiestromen. De multifunctionele zalen bij horecabedrijven verdwijnen of worden omgebouwd naar zelfstandige zalencentra gericht op het uitgaanscircuit. Directe betrokkenheid bij en initiatieven van publiek en het culturele leven staan steeds meer in de koelkast. Nieuwe wijzen van financiering leggen beslag op het culturele leven. Er ontstaat onvrede over het te voeren culturele overheidsbeleid en tomaten vliegen door de zalen.

Een nieuwe ontwikkeling en de corona schok
Cultureel ondernemerschap stort zich enerzijds op kleine zaaltjes in afgeschreven gebouwen en anderzijds op grootse tempels waarbinnen velerlei soorten culturele manifestaties mogelijk zijn. De bestaande theaters en concertzalen krijgen het moeilijk en kijken veelal smachtend naar de overheid. Daarnaast ontstaat een ongebonden event- en festivalwereld met grote aantallen bezoekers. Kortstondige verdienmodellen die zich richten op de culturele consument die het zich laat welgevallen om in drommen binnen een manifestatie achtige sfeer naar een ver podium te kijken. De natuur meldt zich met een virus en kondigt de vooravond aan van een omwenteling in het culturele leven. Het mogelijk aantal bezoekers per optreden decimeert.

Nieuwe kansen waarbij verdienmodellen veranderen.
Al met al heeft het dan weinig zin om ‘klagend over hoe het ooit was’ neerslachtig op een theaterstoel te gaan zitten. Het past bij de beroepsgroep om met nieuwe creativiteit vooruit te kijken en nieuwe kansen te zien of zelf te maken. Je ziet het al gebeuren her en der.

Mij lijkt het daarbij een goede zaak om te kijken naar de kern van het culturele leven: Creatievelingen zoeken naar partners die hen de gelegenheid geven hun presentaties voor het voetlicht te brengen om daarmee allebei een redelijke boterham te kunnen verdienen. Het contact tussen artiest en bezoeker krijgt een nieuwe meer persoonlijke dimensie. Directe betrokkenheid van publiek met het culturele leven begint een nieuwe fase. Facilitair ondernemers (horeca en zaalhouders) en cultureel ondernemers (artiesten en impresariaten) staan in mijn ogen samen voor een breed scala aan mogelijkheden. Grote verdienmodellen krijgen het bij deze omwenteling wellicht moeilijker ten faveure van een directere band tussen artiest en publiek.