Johannes 10, 22-30 Numeri 27, 12-23 Goede Herder

Zwarte rook, witte rook. ‘Hoelang houdt u ons nog in het onzekere?’ vragen de Joden aan Jezus. Maar donderdagavond al klonk ‘habemus papam!’ Paus Leo XIV, een augustijn, en vroeger generaal overste van de augustijnen.

Zwarte rook, witte rook – het overlijden van paus Franciscus en de zoektocht naar de nieuwe paus werd opvallend genoeg juist ook door niet-katholieken op de voet gevolgd. Ook mensen die normaal gesproken niets met kerk hebben bleken toch geïnteresseerd in wat er in Rome allemaal gebeurde. Ook al is de paus niet het hoofd van jouw eigen kerk, en ook al heb je een heel andere levensbeschouwing, we hebben allemaal witte rook nodig.

De paus wordt dan toch gezien als een gemeenschappelijk moreel baken. In tijden dat wereldleiders zoveel zwarte rookgordijnen optrekken, snakken we naar de witte rook waar we ons waarden-kompas op kunnen richten. In deze tijd waar de hele wereldorde op losse schroeven staat zoeken we op deze Goede Herder-zondag naar herders die we kunnen vertrouwen. Op deze moederdag zoeken we naar de geborgenheid en de stabiliteit van een goede moeder.

Maar ondertussen zitten we in de zwarte rook van de oorlog dichtbij. Deze oorlog tussen Rusland en het Westen die zomaar kan overslaan van Oekraïne naar de rest van Europa.

We zitten in de zwarte rook van een verwend en humeurig kind in het Witte Huis dat in een vlaag van gênante zelfoverschatting een foto van zichzelf verkleed als paus de wereld rond stuurt. Diepzwarte rook van ‘we kopen Canada’, diepzwarte rook van bondjes sluiten met de dictators van deze wereld.

Dichte zwarte rook ook in Israël en Gaza waar de staat Israël een heel volk vernietigt en deporteert. Word je misschien zo als je zelf door een geoliede machinerie van ambtenaren naar vernietigingskampen gedeporteerd werd? En word je misschien zo als je het dan toch overleefd hebt en bij terugkeer naar Nederland door dezelfde machinerie van ambtenaren van het kastje naar de muur gestuurd wordt?

En in ons eigen land verlangen velen zo naar een goede herder dat ze op partijen stemmen die alleen nóg meer zwarte rook verspreiden.

Mozes zegt daarom tegen God: ‘Moge de Heer, de God die aan al wat leeft de levensadem schenkt, dan iemand over het volk aanstellen die het kan leiden … zodat het volk niet wordt als een kudde schapen zonder herder.’ Mozes heeft zijn hele leven gewijd aan zijn volk, zodat zijn mensen uit de slavernij naar het beloofde land konden trekken. Hij heeft veertig jaar, dus een hele leven in de woestijn doorstaan. En nu ze aan de grens van het beloofde land staan zou je zeggen dat hij nu eindelijk kan oogsten. Dat hij, zoals de huidige wereldleiders zouden zeggen, kan ‘cashen’ en zijn volk zelf in en triomftocht het land binnen kan leiden. Maar het gaat hem niet om de witte rook voor zichzelf, het gaat hem om de witte rook voor zijn vólk. En zo vertrouwt hij zijn mensen toe aan Jozua.

Dat we van de week alsmaar naar die schoorsteen keken had niet alleen te maken met dat we allemaal wilden dat de roms-katholieke kerk weer een nieuwe paus zou krijgen. Nee we keken naar de schoorsteen omdat we allemaal witte rook nodig hebben. Mensen die niet gaan voor de zwarte rook waarmee ze zichzelf bewieroken, maar mensen die de witte rook verspreiden van waarden en moreel kompas, witte rook van menselijkheid en barmhartigheid, witte rook van omzien naar elkaar, van elkaar opbouwen, van elkaar behoeden.

En daarmee hebben we het niet alleen meer over de witte rook voor paus Leo XIV. In zijn eentje zal hij het ook niet redden, ook al is hij de vertegenwoordiger van Petrus aan wie Christus zelf toevertrouwd heeft: ‘Hoed mijn schapen.’ We hebben het veelmeer over de witte rook die wij allemaal voor elkaar mogen zijn. De witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel staat niet alleen voor ‘habemus papam’, de witte rook staat veelmeer voor de opdracht die wij van de Goede Herder allemaal gekregen hebben, katholiek of niet, gelovig of niet, namelijk: wees hoeders van elkaar.

En was het niet een teken dat op het dak van de Sixtijnse Kapel onder de schoorsteen, vlak voor dat er witte rook uit kwam, een meeuwenmoeder haar kuiken voerde. Hele vissen kwamen uit haar krop en het jong at het gretig op. Een goede herder is altijd ook een goede moeder.

Laat jouw witte rook opstijgen, ook al wordt er nog zoveel zwarte rook over ons uitgeblazen. Blijf trouw aan het goede. Blijf niet oogluikend toekijken als er dingen gebeuren waarvan we al sinds 80 jaar zeggen: nooit meer. Geef niet toe aan wat tegen goed herderschap indruist, laat vluchtelingen niet verloren gaan, laten we Oekraïne en Gaza niet uit onze hand roven. Denk niet: het is fout, maar misschien hebben ze toch een punt.

Nee, laten we hoeders zijn van elkaar. Laten we zoveel mogelijk witte rook maken. Laten we elkaar voeden, praten we met elkaar, verbinden we ons met iedereen die witte rook laat opstijgen. Totdat de grote wolk van witte rook de zwarte rook verdrijft.

En bidden we voor paus Leo XIV, voor de hele kerk en ook voor ons: dat we hoeders mogen zijn van elkaar.

Ekkehard Muth, 11 mei 2025

afbeelding: Oleh Edgar Beltrán, The Pillar – Karya dhéwé, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=165152394