Handelingen 2, 1-13
Pinksteren 2023
Een nieuw begin. De geschiedenis van God met ons mensen is een geschiedenis van telkens weer een nieuw begin. Daarom zijn alle grote feesten in onze kerk feesten van nieuw begin.
Met Pasen borduren we voort op het Pesachfeest en gedenken we de bevrijding van het volk Israël uit Egypte. God maakt een nieuw begin door het volk uit de slavernij te bevrijden en naar het beloofde land te brengen. En Christus bevrijdt ons uit de dood en brengt ons naar het eeuwige leven.
Met Kerst maakt God een nieuw begin door zelf mens te worden. Een nieuwe geboorte voor ons allemaal.
Bij elk nieuw begin komt God steeds weer een stapje dichterbij. Eerst grijpt hij, zeg maar, van buitenaf in. De volgende keer wordt hij zelf mens om onder zijn mensen te leven. En nu met Pinksteren doet hij daar nog een schepje bovenop: Niet meer van buitenaf, niet meer als mens naast ons, maar nu vervult hij ons van binnen uit met zijn geest, hij stort zich uit ín ons.
Oosterhuis noemt de Heilige Geest daarom: ‘God in mensen’. Niet meer ergens in zijn hemel, niet meer naast zijn mensen, maar nu ‘in mensen’. En Augustinus komt na zijn wilde jonge jaren tot de ontdekking: ‘Ik zocht u buiten, maar u was in mij.’
En daarmee heeft hij gelijk ons hele mensenbeeld bepaald tot in onze tijd. Dat we onszelf en dat we elkaar zien als mensen in wie God aanwezig is. Uiteindelijk heeft deze gedachte geleid tot de Verlichting waar we de mens als individu zijn gaan erkennen. En het heeft geleid tot wat we tegenwoordig als onopgeefbare mensenrechten zien. – Ook al kijken we daar niet altijd meer vanuit een religieus perspectief naar, maar de mensenerechten hebben hun oorsprong in ‘U was in mij’ ,’God in mensen’.
Zo is Pinksteren een nieuw begin voor de mensheid, ook voor de mensen die niet religieus zijn, of voor mensen van andere godsdiensten. – Misschien is het daarom dat de leerlingen opeens alle talen spreken van de wereld. In onze lezing worden zo’n beetje alle landen en volkeren genoemd die toen bekend waren, ‘Parten, Meden en Elamieten’ enz. ‘Het zijn toch allemaal Galileeërs die daar spreken, hoe kan het dan dat wij hen allemaal in one eigen moedertaal horen?’ Omdat het om een nieuw begin voor de mensheid gaat. En omdat God dichterbij komt dan ooit – U was in mij – zo dichtbij en vertrouwd als je eigen moedertaal.
We zeggen weleens dat Pinksteren de geboorte is van de kerk. Maar dat is dus veel te klein gedacht. En gelukkig hadden wij naast Augustinus nog meer kerkelijke denkers die het idee van ‘God in mensen’ veel breder en universeler uitgezet hebben, over de grenzen van de kerk heen.
Maar de ervaring van de leerlingen was zo overweldigend dat zij die inderdaad verder wilden uitdragen. En dan heb je op een gegeven moment toch iets van organisatie nodig, en voor dat je er erg in hebt, is er een kerk ontstaan. Maar je kan ook niet anders, opeens lijk je een nieuw hart te hebben, je geest gaat helemaal open, het is alsof er een frisse wind door je heen waait, opeens brandt je hart als vuur, je staat in vuur en vlam. En dan hoor je jezelf moeiteloos een taal spreken die je nog nooit eerder hebt gesproken, nieuwe woorden, nieuwe inzichten, een nieuwe kijk.
En ja, dat is ook ónze traditie, daar komen we vandaan, onze geboorte als kerk van een nieuw begin.
Na een periode waarin we zo op een nieuw begin gehoopt hadden, maar waar dat nieuwe begin letterlijk en figuurlijk geen ruimte kreeg, zijn we nu hier gekomen. Tegelijkertijd is dit voor velen van ons ook eenplek waar zij een einde ervaren hebben. Toch vieren we hier vandaag Pinksteren, hier vieren we het feest van een nieuw begin. Samen maken we een nieuwe start: Een start van helen en opbouwen. Een nieuw begin om weer ‘God in mensen’ te zien, ook al hebben we daar moeite mee. Een nieuw begin om ‘U was in mij’ weer op het spoor te komen. En een nieuw begin waar we elkaars taal die voor ons vreemd was geworden weer mogen verstaan.
En dan bidden en vragen wij God dat we een kerk mogen zijn die recht doet aan haar vurig en onstuimig begin. Een gemeenschap die verder reikt dan de nauwe grenzen van de kerk. Die mensen helpt om ‘U was in mij’ te ontdekken, ook al spreken ze wellicht een heel andere spirituele taal. Die het vuurtje weer weet aan te wakkeren ook al dachten mensen dat het al lang gedoofd was.
‘U was in mij’, ‘God in mensen’. Moge de Heilige Geest door ons, met ons en in ons een nieuw begin maken. Zalig Pinksterfeest.
Ekkehard Muth, 28 mei 2023
