Kerst 2024
Als er een remedie is voor de tijd waarin we leven, dan is het dat Christus ergens in een uithoek van ons hart geboren wordt. En dat we net als de herders zeggen: ‘laten we gaan om met eigen ogen te zien wat er gebeurd is.’ De kerkvader Augustinus zegt het zo: ‘keer terug naar je hart en herken daarin de schepper ervan.’ Dat we dus telkens weer op weg gaan naar ons hart waar God in jou en mij mens wordt.
Zo gaan Maria en Jozef op weg. Vanuit Nazareth vertrekken ze naar Bethlehem, een klein gehucht op zo’n twee weken lopen in de andere uithoek van het land.
Je kan je hele leven blijven zitten waar je bent. Je kan je hele leven lang rondlopen en nooit die uithoek ontdekken waar in jou Christus geboren wordt. Augustinus heeft dat zelf ondergaan. Het heeft bij hem zijn halve leven lang geduurd voordat hij, helemaal over z’n toeren en suf-gefeest, opeens ontdekte: ‘ik zocht u buiten, maar u was in mij.’
In de documentaire van Rik Torfs over het Vaticaan, die eerst door de VRT en kort geleden door de NPO werd uitgezonden, spreekt Tomáš Halík niet van atheïsme, maar van ‘apatheïsme’. Mensen zijn niet meer tegen God, niet meer a-theïstisch, maar er heerst op religieus gebied veelmeer een apathie. Augustinus was nog gedreven en op zoek, Maria en Jozef gingen op weg, maar je kan ook gewoon apathisch blijven zitten waar je bent. En dat Christus in jou geboren wordt, kan je laten voor wat het is.
Maar als er één remedie is, als er iets is wat onze tijd nodig heeft, dan is het dat we met z’n allen telkens weer op weg gaan om ergens in een uithoek van ons hart die stal te ontdekken war Christus geboren wordt.
En als je in een andere religieuze traditie staat dan zal je het heel anders noemen. Maar dat we net als Maria en Josef de plek opzoeken waar we deel uitmaken van de lijn waar mensen en God met elkaar optrekken.
Daarom gaan Maria en Josef dus op weg naar Bethlehem. Een dorpje van niks. Een plaatsje wat al door de profeet Micha beschreven werd als ‘te klein om tot Juda’s geslachten te behoren.’ Maar ooit was het de Stad van David. Van koning David onder wie het land zijn gouden eeuw beleefde, waar je kon leven als in het koninkrijk van God. En op deze plek pikt God de lijn met zijn mensen weer op. Die plek waar God ooit het duidelijkst zichtbaar was, maar die inmiddels voor de ogen van de wereld verdrongen is naar de uithoek van de geschiedenis. Daar wil God mens worden.
En de vijanden staan al klaar. Keizer Augustus die met de onderdelen van zijn rijk moeiteloos goochelt net zoals Trump en Poetin Oekraïne en daarmee heel Europa onderling willen versjacheren. Door de volkstelling wil hij grip krijgen op zijn rijk, wat eigenlijk onbeheersbaar is geworden. En hij zit bepaald niet te wachten op religieuze nieuwlichterij.
En zijn bewindvoerder over Syrië Quirinius. De oude profeet Ezechiël stelt toen al weemoedig vast: ’ooit was Assyrië als een ceder van de Libanon’. Syrië heeft het in zich om opnieuw de ceder van Libanon te worden, waar mensen in vrijheid kunnen wonen, en waar zij in een verlichte islam kunnen leven vanuit ‘u was in mij’. Maar we houden ons hart vast.
In Jeruzalem zit koning Herodes al onrustig te worden. En als zijn adviseurs diezelfde profeet Micha citeren: ‘uit jou Bethlehem, te klein om tot Juda’s geslachten te behoren, uit jou komt iemand voort die voor Mij over Israël zal heersen,’ wordt hij helemaal bang om zijn troon. Hij vraagt de Driekoningen om hem te verraden waar ze Jezus gevonden hebben. En als dat mislukt laat hij alle kinderen in Bethlehem uitmoorden. Diezelfde disproportionaliteit en meedogenloosheid die we ook vandaag de dag nog steeds in deze regio zien.
Daar tussenin gaan Maria en Jozef op weg. Daar tussenin gaan de herders op weg. – Als je dan als dictator bezig bent met je eigen ego, en als je als populist, net als onze eigen regering, verstrikt raakt in denkbeelden die al eerder ellende hebben veroorzaakt, en als je als gewoon mens in je eigen gelijk wilt blijven zitten – Hou zou het zijn als je, net als Maria en Jozef en de herders, dan toch op weg gaat. En hoe zou het zijn als je dan in een uithoek van je hart die stal vindt waar God in jou mens wordt?
In deze nacht / Op deze morgen zijn wij op weg gegaan. Als er namelijk één remedie is in deze tijd, dan is het dat we op weg gaan om in het kleine Bethlehem in een uithoek van ons hart die stal te vinden. Dat we, in welke religieuze beelden dan ook, herkennen: ‘u was in mij’. In deze nacht / op dit feest van kerstmis vieren we dat God in jou en in mij mens wordt.
Maria en Josef gaan op weg. En de herders zeggen: ‘laten we naar Bethlehem gaan om met eigen ogen te zien wat er gebeurd is.’ Laten we met hen meegaan, tussen alle toestanden in de wereld door. Laten we in beweging komen en op weg gaan naar ons hart, naar de stal van Bethlehem, waar God in ons mens wordt.
Ekkehard Muth, 24 december 2024
